Szkoła Podstawowa im. Anieli hrabiny Potulickiej w Wojnowie

Patronka

Hrabina Aniela Konstancja Aleksandra Potulicka

Hrabianka Aniela Konstancja Aleksandra Potulicka urodziła się 8 IV 1861 r. w Londynie i ochrzczona została w katedrze westminsterskiej. Dzieciństwo i młodość spędziła w Potulicach, gdzie odebrała staranne wykształcenie pod kierunkiem nauczycielek rozwijających jej wrodzone zdolności artystyczne. Wykazywała duże uzdolnienia muzyczne i plastyczne, biegle opanowała kilka języków europejskich. Zazwyczaj spędzała z ojcem i starszymi siostrami miesiące zimowe w Krakowie, uczęszczając na kursy literatury, sztuk pięknych, lekcje muzyki, odczyty i wykłady. Mając lat 19 straciła ojca. Na mocy jego testamentu objęła jako wyłączna spadkobierczyni dobra Potulice ­Ślesin mające wówczas 6617 ha obszaru i dające 54258 marek czystego dochodu rocznie. Rodzinna rada opiekuńcza powierzyła bezpośrednią opiekę nad nią i kierowanie jej sprawami majątkowymi hr. Stanisławowi Żółtowskiemu z Niechanowa. Zaraz po samodzielnym objęciu dóbr potulickich Aniela podjęła działalność społeczną i charytatywną. Na terenie Potulic i okolicznych wsi organizowała kursy oświatowe o tematyce patriotycznej i religijnej. Zainicjowała też kursy zajęć praktycznych dla kobiet, często prowadząc je osobiście. W Potulicach założyła związek oświatowy pod nazwą "Ognisko" oraz bibliotekę publiczną dla okolicznych mieszkańców, sprowadzając do niej polskie książki i prasę ze wszystkich trzech zaborów. Rozdawała też bezpłatnie książki i prasę polską.

 

Wyroby ręczne z prowadzonych przez siebie warsztatów przeznaczała na dary dla zakładów dobroczynnych, w pierwszym rzędzie dla zakładu opieki i żłobka p.w. Św. Floriana w Bydgoszczy, który wspierała systematycznie i otaczała szczególną opieką. Zakład ten, prowadzony przez siostry miłosierdzia ze zgromadzenia Św. Wincentego a Paulo, dzięki jej zasiłkom pieniężnym stał się właścicielem dużej posesji z domem w Bydgoszczy, następnie i z kaplicą. Tej stale rozwijającej się placówce działającej na rzecz pomocy potrzebującym Aniela zapewniła stałe subsydia. Była to pomoc niemała, skoro w latach kryzysu, szczególnie dotkliwego dla rolnictwa, a więc i dla Potulic, wynosiła około 1932 r. 40000 zł rocznie, do czego dochodziły jeszcze stałe świadczenia w naturze. W akcie założycielskim Fundacji Potulickiej Aniela zabezpieczyła dla zakładu w Bydgoszczy coroczne dostawy 300 cetnarów żyta.

W Poznaniu na prośbę znanej działaczki Społecznej Marii Karłowskiej Aniela pokryła koszt zakupu 40 mórg ziemi z budynkiem mieszkalnym dla nowo powstającego zgromadzenia zakonnego p.w. "Dobrego Pasterza". Wyasygnowała ponadto na początkowe potrzeby tego zgromadzenia 50 000 marek i przyrzekła, że wystawi swoim sumptem dom zakonny i kaplicę. Jej poważny wkład finansowy umożliwił rozpoczęcie działalności przez to zgromadzenie z dniem 29 IX 1895r. Dalszą jego działalność Aniela wspierała systematycznie, dzięki czemu budowę zakładu ukończono już w 1900 r. Kontynuację opieki nad nim przekazała Aniela w 1908 r. Kurii Arcybiskupiej w Poznaniu. Między 1908 a 1910 r. udzieliła też Aniela wsparcia finansowego polskiej spółce parcelacyjnej M. Biedermanna w Poznaniu, której działalność utrudniała Komisji Kolonizacyjnej nabywanie polskich majątków. Również jej kosztem wybudowany został w dzielnicy łazarskiej w Poznaniu zakład dla nieuleczalnie chorych, który oddała siostrom szarytkom. Aniela była przez długi szereg lat prezeską Konferencji Św. Wincentego a Paulo w Nakle. Zabiegała o powstanie nowej parafii w Samsiecznie, wchodzącym w skład dóbr PotuIice, gdzie istniał już kościół filialny. Gdy zabiegi jej zostały uwieńczone pomyślnym skutkiem, odnowiła i wyposażyła nowy kościół parafialny. Jako kolatorka odrestaurowała również kościół parafialny w Ślesinie.

Gdy Niemcy - zamknęli szkołę elementarną w Potulicach, Aniela zorganizowała natychmiast kursy oświatowe i prelekcje, sama wbrew zakazowi prowadząc lekcje języka polskiego. Jej działalność oświatowo­wychowawcza, prowadzona w duchu patriotycznym, nie mogła ujść uwagi władz pruskich. Toteż posypały się na nią grzywny, kary i represje. Już w 1914 r, po wybuchu I wojny światowej, władze policyjne dokonały ścisłej rewizji w pałacu w Potulicach. Następnie część pałacu zarekwirowano na szpital wojskowy dla 40 rannych. Pod koniec wojny Niemcy podpalili pałac, lecz służba zdołała pożar ugasić. Ograbiono wówczas pałac z cennych zbiorów i wyposażenia wnętrz.

Działalność społeczną kontynuowała Aniela także po I wojnie światowej. Pragnąc, by i po jej śmierci majątek służył społeczeństwu, już w 1925 r podjęła starania o utworzenie fundacji z dóbr Potulice. Aktem z 24 II 1928 r utworzona została Fundacja Potulicka, na której cele Aniela przeznaczyła całe swoje dobra, liczące wtedy ponad 22 000 mórg magdeburskich. Całość dochodów z tych dóbr została przeznaczona na potrzeby Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Z dóbr ziemskich fundatorka wyłączyła pałac w Potulicach wraz z otaczającym go 120-morgowym parkiem. Ponadto z dochodów uzyskiwanych z dóbr fundacji przeznaczyła kwotę 6 000 zł w złocie rocznie dla nie istniejącego jeszcze w chwili sporządzania aktu zakładu naukowo-dobroczynnego dla inteligencji. Dla siebie samej zastrzegła prawo dożywotniego użytkowania dóbr wchodzących w skład fundacji. Fundacja Potulicka kierowana przez 5-osobowe kuratorium rozpoczęła swoją działalność 20 X 1932 r. Pałac i park w Potulicach przekazała fundatorka 23 VIII tegoż roku księdzu Ignacemu Posadzemu, pierwszemu rektorowi Seminarium Zagranicznego i naczelnemu przełożonemu nowo powstałego Towarzystwa Chrystusowego, mającego prowadzić szeroko zakrojoną działalność duszpasterską wśród emigracji polskiej. Powstał wówczas w Potulicach ośrodek przygotowania duszpasterskiego dla misjonarzy.

Aniela zmarła w Potulicach 17 X 1932 r. i tam została pochowana w grobowcu rodzinnym. W kaplicy pałacowej wmurowano tablicę pamiątkową z tekstem upamiętniającym jej dzieło.

Opracowane na podstawie publikacji: Aldona Szwajca: Zespół Szkół im. Anieli hr. Potulickiej w Wojnowie. Wojnowo 2006.

 

Bibliografia:

  • Grysińska Katarzyna: Muzyka, muzycy i muzykowanie w kujawsko pomorskich dworach ziemskich. W: Twórcy i animatorzy muzyki na Pomorzu i Kujawach. Praca zbiorowa pod red. Violetty Przech. Bydgoszcz: Akademia Muzyczna, 2002. S. 133-140.
  • J.Z.: Aniela hrabianka Potulicka herbu Grzymała. "Serce Sercu" 1994 nr 7 s.3-4.
    J.Z.: Aniela hrabianka Potulicka herbu Grzymała (część II życiorysu). "Serce Sercu" 1994 nr 8 s.2-3.
    J.Z.: Dzieło Hrabiny Potulickiej - Fundacja. Cz.1. "Serce Sercu" 1994 nr 9 s.3-5.
    J.Z.: Dzieło Hrabiny Potulickiej - Fundacja. Cz.2. "Serce Sercu" 1994 nr 11 s.4-5.
    J.Z.: Testament Anieli Hrabiny Potulickiej. Cz.1. "Serce Sercu" 1994 nr 12 s.4-5.
    J.Z.: Testament Anieli Hrabiny Potulickiej. Cz.2. "Serce Sercu" 1994 nr 12 s.8-9.
  • Kuczma Rajmund: Hrabina Aniela Potulicka krzewicielka kultury muzycznej wśród wieśniaków. W: Twórcy i animatorzy muzyki na Pomorzu i Kujawach. Praca zbiorowa pod red. Violetty Przech. Bydgoszcz: Akademia Muzyczna, 2002. S. 141-146.
  • Leitgeber Sławomir: Potuliccy. Londyn 1990.
  • Łańcucka Gabryelle: Aniela hr. Potulicka. Życiorys. Potulice: Seminarium Zagraniczne, 1939.
  • Ziółek Jan: Fundacja Potulicka im. Anieli hr. Potulickiej 1925-1948. Lublin 1998.

 

Źródła fotografii

archiwum Zespołu Szkół im. Anieli hr. Potulickiej w Wojnowie, Kasprzak Mariola - zbiory rodzinne, Kuczma Rajmund: Hrabina Aniela Potulicka krzewicielka kultury muzycznej wśród wieśniaków. W: Twórcy i animatorzy muzyki na Pomorzu i Kujawach. Praca zbiorowa pod. red. Violetty Przech. Bydgoszcz: Akademia Muzyczna, 2002. S. 141-146.